Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego Gdańsk-Południe w Gdańsku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 marca 2018 r.

Sąd Rejonowy Gdańsk - Południe w Gdańsku w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący SSR Magdalena Czaplińska

Protokolant Anita Grunt

po rozpoznaniu w dniu 22.03.2018 r. sprawy

R. F. , ur.(...) w G.,

syna J. i M. z domu G.

oskarżonego o to, że:

w okresie od grudnia 2002 roku do stycznia 2012 roku w G. będąc zobowiązanym do łożenia na utrzymanie dzieci B., D., D. F. (1) oraz w okresie do stycznia 2006 roku – żony J. F., uporczywie uchylał się od ciążącego na nim obowiązku, czym naraził wyżej wymienionych na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych,

tj. o przestępstwo z art. 209 § 1 k. k. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 31.05.2017 r.)

I.  przy zastosowaniu art. 4 § 1 k. k. oskarżonego R. F. uznaje za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu, z tym ustaleniem, że był on zobowiązany do łożenia na utrzymanie pokrzywdzonych na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Gdańsku z dnia 22 października 2002 roku w sprawie o sygnaturze akt VII RC 791/02 oraz na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 5 stycznia 2006 roku w sprawie o sygnaturze akt II C 5036/04, czyn ten kwalifikuje z art. 209 § 1 k. k. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 31.05.2017 r.) i za to na podstawie art. 209 § 1 k. k. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 31.05.2017 r.) w zw. z art. 34 § 1, § 1 a pkt 1, § 1b, § 2 k. k. w zw. z art. 35 § 1 k. k. skazuje go na karę 10 (dziesięciu) miesięcy ograniczenia wolności polegającej na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 (trzydziestu) godzin w stosunku miesięcznym;

II.  na podstawie art. 626 § 1 k. p. k., art. 627 k. p. k. oraz art. 1, art. 2 ust. 1 pkt 3, art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (tekst jednolity: Dz. U. z 1983 r., nr 49, poz. 223 z późniejszymi zmianami) zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe w kwocie 260 złotych, w tym wymierza mu opłatę w kwocie 180 złotych.

Sygn. akt II K 1378/17

UZASADNIENIE

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

R. F. i J. B. (wcześniej F.) w 1995 r. zawarli związek małżeński. Z tego związku mają troje dzieci : B. F. – urodzonego (...), D. F. (2) – urodzoną (...), D. F. (1) – urodzoną (...)

Od ok. 1995 roku oskarżony przebywał za granicą, gdzie pracował i łożył na małoletnie dzieci, od czasu do czasu odwiedzał też rodzinę w Polsce. Około 2000 roku oskarżony i J. B. (wcześniej F.) rozstali się, żyli w faktycznej separacji, a oskarżony przestał się interesować rodziną i łożyć na jej utrzymanie.

Wobec powyższego, postanowieniem Sądu Rejonowego w Gdańsku z dnia 22 października 2002 r. z powództwa J. F. (obecnie B.) i małoletnich dzieci stron w drodze zarządzenia tymczasowego zobowiązano R. F. do łożenia na utrzymanie J. F. kwoty 300 zł miesięcznie i małoletnich powodów B. F. i D. F. (2) kwot po 500 zł miesięcznie oraz na rzecz małoletniej D. F. (1) kwoty 400 zł, tj. łącznie 1.700 zł miesięcznie do rąk J. F..

Ponadto wyrokiem Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 5 stycznia 2006 r. związek małżeński R. F. i J. F. został rozwiązany, wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi stron Sąd powierzył J. F., a kosztami utrzymania i wychowania małoletnich dzieci Sąd obciążył oboje rodziców, ustalając udział R. F. na kwotę po 500 zł miesięcznie na rzecz małoletnich B. F. i D. F. (2) i na kwotę 400 zł miesięcznie na rzecz D. F. (1), tj. łącznie 1.400 zł miesięcznie, płatne z góry, wraz z odsetkami ustawowymi w przypadku zwłoki w płatności, do rąk J. F..

Oskarżony R. F. wiedząc o wydaniu ww. orzeczeń, nadal nie interesował się losem żony ani małoletnich dzieci, praktycznie nie utrzymywał z nimi kontaktu, nie odwiedzał ich, dzwonił rzadko, okazjonalnie - w celu załatwienia spraw, wówczas J. B. przekazywała dzieciom słuchawkę.

W okresie od 2002 do 2012 r. do oskarżonego nie jeździły też jego dzieci, R. F. nie wysłał J. B. w tym czasie żadnych pieniędzy, nie przekazywał też rodzinie żadnych prezentów. Pokrzywdzeni nie otrzymywali także żadnej pomocy ze strony rodziny oskarżonego, tj. jego rodziców.

Ciężar wychowania i utrzymania małoletnich dzieci przez cały inkryminowany okres spoczął na J. B., która od 2003 r. podjęła pracę zarobkową, z dochodem ok. 800-850 zł miesięcznie, a od 2009 r. - z dochodem średnio ok. 1000 zł miesięcznie.

Od około maja 2003 r. pokrzywdzeni otrzymywali także świadczenie alimentacyjne z Funduszu Alimentacyjnego w łącznej kwocie 1400 zł oraz zasiłek rodzinny w łącznej kwocie 192 zł (przez okres 01.09.2008 r. - 31.08.2009 r.). W utrzymaniu dzieci pokrzywdzonej J. B. pomagali głównie jej rodzice, u których wraz z dziećmi mieszkała do 2009 r. Pokrzywdzona prowadziła wspólnie z nimi gospodarstwo domowe – ponosiła wraz z nimi koszty utrzymania domu, a rodzice pomagali jej w opiece nad dziećmi, gdy była w pracy.

Przez cały inkryminowany okres sytuacja finansowa pokrzywdzonych była trudna. Mimo pracy oraz pomocy materialnej otrzymywanej od najbliższych i od państwa, z uwagi na niskie dochody J. B. nie mogła sobie pozwolić na opłacenie zajęć dodatkowych dla małoletnich pokrzywdzonych - jak basen, który był dla nich zalecany, bądź korepetycje. Pokrzywdzona nie miała środków, by zapewnić dzieciom wyjazd na wakacje, kolonie. Niemal wszystkie pieniądze przeznaczała na pokrycie kosztów wyżywienia, leków, mieszkania, ubrań, wyprawek do szkoły.

Dowód : zeznania świadka J. B. (dawniej F.)–k. 410-412, 3-4, 96-97, 208-210, zeznania świadka M. F. –k. 109-101, odpisy skrócone aktów urodzeń –k. 6-8, odpis postanowienia z dnia 22.10.2002 –k. 9, odpis wyroku SO w Gdańsku z dnia 5 stycznia 2006 r. –k. 100, zaświadczenie o zarobkach –k. 98, 99, decyzja o przyznaniu świadczeń –k. 101, 102

Według stanu na dzień 23 lipca 2009 r. zaległość oskarżonego z tytułu alimentów wynosiła 71.977, 73 zł, bez ustawowych odsetek (w kwocie 29.693,10 zł).

Dowód : informacja o stanie zaległości –k. 113-114

Oskarżony R. F. nie był dotąd karany sądownie.

Dowód : dane o karalności –k. 392, 406

Oskarżony nie przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu, nie złożył wyjaśnień.

protokół przesłuchania podejrzanego –k. 340-342

R. F. urodził się (...), prowadzi działalność gospodarczą na terenie Republiki Federalnej Niemiec.

dane osobopoznawcze - jak w akcie oskarżenia.

Sąd zważył, co następuje :

Dokonując ustaleń faktycznych, Sąd oparł się głównie na zeznaniach pokrzywdzonej J. B., częściowo na zeznaniach M. F., a także na dokumentach urzędowych i prywatnych.

Za całkowicie wiarygodne Sąd uznał zeznania J. B. (wcześniej F.). Zeznania pokrzywdzonej były spójne, logiczne i konsekwentne. W ocenie Sądu, zeznania te należy też uznać za obiektywne, pokrzywdzona przedstawiła jedynie rzeczywisty przebieg wydarzeń, nie dążąc przy tym do nadmiernego oskarżania byłego męża. Zeznania świadka znajdują potwierdzenie w pozostałym zgromadzonym materiale dowodowym i jednocześnie nie ujawniły się żadne przesłanki każące poddać w wątpliwość ich wiarygodność.

Co do zeznań matki oskarżonego M. F., to - zdaniem Sądu - również nie było podstaw do podważenia ich wiarygodności, choć nie ulega wątpliwości, że świadek ten miał ograniczoną wiedzę na temat oskarżonego i zarzucanego mu czynu. Niemniej jednak ważne dla Sądu były informacje, że rodzice oskarżonego nie pomagali finansowo ani w żaden inny sposób pokrzywdzonym, jak również ogólny zarys wydarzeń z życia oskarżonego i pokrzywdzonych, który był spójny z tym przedstawionym przez pokrzywdzoną.

Sąd oparł się na dokumentach urzędowych przywołanych w ustaleniach faktycznych, gdyż zostały one sporządzone przez uprawnione do tego osoby, w zakresie ich kompetencji i w prawem przepisanej formie, a także na wskazanych w części wstępnej dokumentach prywatnych, gdyż brak było wątpliwości co do ich autentyczności, a ponadto zarówno dokumenty urzędowe, jak i prywatne, nie były kwestionowane przez żadną ze stron.

Ustalony stan faktyczny stanowił podstawę do przypisania R. F. czynu zarzucanego mu w akcie oskarżenia.

Czyn z art. 209 § 1 k. k. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 31.05.2017 r.) popełnia ten, kto uporczywie uchyla się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych.

Po pierwsze - Sąd nie miał wątpliwości, że uchylanie się oskarżonego w okresie od grudnia 2002 roku do stycznia 2012 roku w G. od łożenia na utrzymanie trójki dzieci : B., D. i D. F. (1) oraz w okresie do stycznia 2006 roku także żony J. F., miało charakter uporczywy. W aktach niniejszej sprawy nie ujawniły się żadne okoliczności wskazujące na niemożność wykonania ciążącego na oskarżonym obowiązku – w inkryminowanym czasie oskarżony był zdrowym, młodym mężczyzną, zdolnym do pracy. Tymczasem, w okresie objętym zarzutem, R. F. całkowicie zaniedbał kontakty z trójką swoich dzieci i żoną i przedłożył ponad ich dobro komfort swojego życia. W ocenie Sądu, jego zachowanie uznać należy za przejaw złej woli.

Po drugie - wskazania wymaga, że przestępstwo z art. 209 § 1 k. k. ma charakter skutkowy (materialny) i należy do kategorii przestępstw z konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo. Ustawodawca wymaga, by owo niebezpieczeństwo miało charakter bezpośredni. Stan taki ma miejsce wówczas, gdy przerodzenie się niebezpieczeństwa w naruszenie dobra prawnego jest „nieuchronnym następstwem dalszego rozwoju sytuacji”, tj. brak jest konieczności podjęcia kroków „dynamizujących” przez sprawcę bądź osoby trzecie ( vide: Andrzej Zoll, Narażenie... (w:) System, 1985, s. 468). W omawianym przypadku zachodzić musi więc wysokie prawdopodobieństwo braku zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych uprawnionego. Skutek, oznaczający narażenie dobra prawnego na niebezpieczeństwo, może (ale nie musi) przerodzić się w jego naruszenie. W przypadku przestępstwa nie alimentacji przypisanie owego skutku, tj. przyjęcie, że sprawca „naraził” pokrzywdzonego na niebezpieczeństwo, wymaga z jednej strony ustalenia, że to właśnie przez nieodpowiednie zachowanie sprawcy, pokrzywdzony stanął w obliczu niebezpieczeństwa (tj. zaistniał związek przyczynowo - skutkowy), z drugiej - że zaistniało wysokie prawdopodobieństwo naruszenia dobra prawnego w przyszłości.

W ocenie Sądu, zachowanie R. F. spełniło te cechy. Należy podkreślić, że wobec trudnej sytuacji materialnej, J. B. (wcześniej F.) zmuszona była zamieszkiwać ze swoimi rodzicami, korzystać z ich pomocy materialnej, finansowej, a także w opiece nad małoletnimi pokrzywdzonymi. Wprawdzie, dzięki wspólnemu prowadzeniu gospodarstwa domowego z rodzicami przez większość inkryminowanego okresu, J. B. posiadała środki wystarczające do pokrycia kosztów mieszkania małoletnich pokrzywdzonych, a także kosztów zaspokojenia niektórych potrzeb wyższego rzędu w postaci edukacji i rozwoju kulturalnego, to jednak nie mogła ona pozwolić sobie na zapewnienie rozwoju zainteresowań dzieci (jak zajęcia pływania na basenie – zalecane również ze względów zdrowotnych), a także wyjazdów wakacyjnych, kolonii. Stąd nie ma wątpliwości, że wystąpiło zagrożenie niezaspokojenia wielu podstawowych potrzeb pokrzywdzonych. Gdyby nie pomoc materialna państwa (Funduszu Alimentacyjnego) oraz najbliższej rodziny, pokrzywdzonych w ogóle nie byłoby stać na wynajęcie mieszkania i jednoczesne wyżywienie siebie, zakupienie materiałów dydaktycznych, ubrań, ponoszenie kosztów rozwoju kulturalnego. Natomiast środki pieniężne pochodzące od oskarżonego R. F., w wysokości określonej przez Sąd, w znaczący sposób poprawiłyby sytuację majątkową pokrzywdzonych.

W tym miejscu należy podkreślić, że nie było też wątpliwości co do podstawy prawnej ciążącego na R. F. obowiązku alimentacyjnego, którą stanowiło postanowienie Sądu Rejonowego w Gdańsku z dnia 22.10.2002 r., sygn. akt VII C 791/02 – co do żony J. F. i ich dzieci oraz później wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 5.01.2006 r., sygn. akt II C 5036/04 – co do już samych dzieci – B., D. i D. F. (1).

W czasie popełnienia przez oskarżonego przypisanego mu czynu nie zachodziła żadna okoliczność wyłączająca jego kryminalną bezprawność. Nie zachodziły również żadne okoliczności wyłączające winę oskarżonego. Nie był on w szczególności ograniczony w możliwości rozpoznania znaczenia i konsekwencji swoich czynów przez chorobę psychiczną, niedorozwój umysłowy lub czasowe zaburzenie czynności psychicznych. R. F. jest i już w trakcie popełnienia czynu był osobą dorosłą. W inkryminowanym czasie nie zaszła także czasowa niepoczytalność oskarżonego.

Stopień szkodliwości społecznej czynu R. F. był wysoki. Oskarżony przez bardzo długi okres czasu (ponad 9 lat) pozbawił pokrzywdzonych należnych od niego środków utrzymania i nie interesował się ich losem. Z powodu zachowania oskarżonego, cały ciężar związany z wychowywaniem i utrzymaniem trójki dzieci spoczął na J. B.. Ponadto, w wyniku zaniechań oskarżonego, niektóre potrzeby pokrzywdzonych pozostały niezaspokojone. Czyn oskarżonego popełniony został umyślnie, w zamiarze bezpośrednim.

W punkcie I. sentencji wyroku Sąd wymierzył oskarżonemu za przypisany mu czyn karę 10 miesięcy ograniczenia wolności.

Na niekorzyść oskarżonego przemawiają okoliczności wpływające na ocenę szkodliwości społecznej jego czynu, tj. okoliczności popełnienia czynu (zaniechanie jakiegokolwiek kontaktu z pokrzywdzonymi), szczególne nastawienie psychiczne wobec popełnionego czynu (uporczywość) oraz postać zamiaru.

Na korzyść oskarżonego przemawia fakt, iż nie był on dotąd karany sądownie.

W ocenie Sądu, orzeczona kara ograniczenia wolności jest najtrafniejszym środkiem reakcji karnej, jaki można było zastosować wobec R. F., albowiem w badanym przypadku możliwe jest zrealizowanie celów kary bez uciekania się do bezwarunkowej izolacji oskarżonego. Zdaniem Sądu, uwzględniając okoliczność łagodzące, tj. brak uprzedniej karalności, przyjąć należy, że oskarżony R. F. nie jest sprawcą zdemoralizowanym, prognoza kryminologiczna wobec niego nie jest negatywna. Wobec powyższego, orzeczenie względem oskarżonego bezwzględnej kary pozbawienia wolności stanowiłoby sankcję nieadekwatnie surową i dolegliwą, a przy tym kara taka utrudniłaby lub udaremniła łożenie na utrzymanie dzieci. Z kolei zastosowanie warunkowego zawieszenia wykonania tej kary mogłoby wywołać u oskarżonego poczucie bezkarności. Kara grzywny zaś, wobec wysokich zaległości finansowych oskarżonego względem pokrzywdzonych, także nie spełniałaby swoich celów.

Wobec powyższego, Sąd orzekł wobec oskarżonego karę podlegającą realnemu wykonaniu, co nie zostanie społecznie ani przez oskarżonego odebrane jako faktyczne pozostawienie go bezkarnym. Kara ograniczenia wolność w ww. wymiarze z jednej strony umożliwi oskarżonemu realizację celów życiowych, tj. pracy i życia w społeczeństwie, mogących stanowić motywację do przejawiania zachowań zgodnych z prawem. Z drugiej strony - uświadomi oskarżonemu naganność jego postępowania i negatywne konsekwencje jego zachowania, a przy tym nie będzie karą nadmiernie surową. W ocenie Sądu, można mieć nadzieję, że nałożona na oskarżonego kara uczyni zadość wymaganiom w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Zgodnie z art. 4 § 1 k. k., jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy. W tym miejscu wskazać należy, że wymierzając karę ograniczenia wolności, na podstawie przepisu art. 34 k. k., w brzmieniu tego przepisu sprzed nowelizacji ustawy z dniem 1 lipca 2015 r., Sąd mógł wymierzyć oskarżonemu karę ograniczenia wolności w wymiarze do 12 miesięcy, po nowelizacji maksymalny okres trwania tej kary to 2 lata. Jako, iż czyn oskarżonego popełniony został w czasie obowiązywania dawnej ustawy i była ona dla sprawcy względniejsza, konieczne stało się zastosowanie względem niego całokształtu przepisów sprzed nowelizacji, także co do art. 209 § 1 k. k. – Sąd zastosował go w brzmieniu obowiązującym do dnia 31.05.2017 r.

W punkcie IV. Sąd obciążył oskarżonego kosztami postępowania oraz wymierzył mu opłatę, nie znajdując podstaw do zwolnienia go z tego obowiązku.