Serwis Internetowy Portal Orzeczeń używa plików cookies. Jeżeli nie wyrażają Państwo zgody, by pliki cookies były zapisywane na dysku należy zmienić ustawienia przeglądarki internetowej. Korzystając dalej z serwisu wyrażają Państwo zgodę na używanie cookies , zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

I C 1656/13 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Rejonowy Gdańsk-Południe w Gdańsku z 2015-09-18

Sygn. akt IC 1656/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 września 2015 r.

Sąd Rejonowy Gdańsk – Południe w Gdańsku Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR Katarzyna Kazaniecka – Kapała

protokolant: Izabela Chyła

po rozpoznaniu w dniu 4 września 2015 r. w Gdańsku

sprawy z powództwa J. N.

przeciwko A. K.

o zapłatę

i z powództwa wzajemnego A. K.

przeciwko J. N.

o zapłatę

I.  Oddala powództwo J. N. przeciwko A. K.;

II.  Zasądza od powoda J. N. na rzecz pozwanej A. K. kwotę 2.417 zł (dwa tysiące czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

III.  Oddala powództwo wzajemne A. K. przeciwko J. N.;

IV.  Zasądza od powódki wzajemnej A. K. na rzecz pozwanego wzajemnego J. N. kwotę 2.417 zł (dwa tysiące czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

V.  Nieuiszczoną część kosztów sądowych związanych z wniesieniem powództwa wzajemnego, od których powódka wzajemna została zwolniona, przejmuje na Skarb Państwa – Sąd Rejonowy Gdańsk – Południe w Gdańsku.

Z/

1.  (...);

2.  (...)

Sygn. akt IC 1656/13

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 24 kwietnia 2013 r., wniesionym w postępowaniu elektronicznym, powód J. N. wniósł o zapłatę na jego rzecz od pozwanej A. K. kwoty 20.000 zł wraz z odsetkami i kosztami procesu. Uzasadniając żądanie pozwu powód wskazał, iż w dniu 18 sierpnia 2010 r. pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy pożyczki, na mocy której powód pożyczył pozwanej dochodzoną pozwem kwotę. Pożyczka była nieoprocentowana, przy czym pozwana zobowiązała się ją zwrócić najpóźniej do dnia 31 sierpnia 2012 r.. Mimo kierowanych do pozwanej monitów, pozwana do dnia wniesienia pozwu nie zwróciła pożyczonej kwoty.

Wobec stwierdzenia przez Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie braku podstaw do wydania nakazu, sprawa została przekazana do Sądu Rejonowego Gdańsk – Południe w Gdańsku.

Pozwana A. K. wniosła o oddalenie powództwa, wnosząc równocześnie pozew wzajemny, którego przedmiotem było żądanie zasądzenia na jej rzecz od powoda (pozwanego wzajemnego) J. N. kwoty 41.745,22 zł wraz z kosztami procesu oraz ustalenie, że działalność zarejestrowana na pozwaną powódkę wzajemną była faktycznie działalnością pozwanego wzajemnego i to on powinien ponieść koszty tej działalności. Pozwana (powódka wzajemna) wskazała, iż w istocie nie otrzymała kwoty wskazanej w przedmiotowej umowie pożyczki, podpisała tę umowę pod presją powoda (pozwanego wzajemnego). Powód (pozwany wzajemny), który postanowił prowadzić działalność gospodarczą w Polsce, nie chcąc stracić zasiłku dla bezrobotnych namówił pozwaną (powódkę wzajemną) do tego, by działalność ta była zarejestrowana na nią. Pozwana (powódka wzajemna) miała podpisywać umowy, pracować i prowadzić sklep, za co miała otrzymywać wynagrodzenie w wysokości 1.700 zł netto. Powód (pozwany wzajemny) jako właściciel miał zarówno dokonywać wszystkich opłat związanych z prowadzeniem sklepu, zakupić i uzupełniać towar jak i opłacać ZUS. Miało to miejsce przez pierwsze dwa miesiące, ale następnie J. N. wyjechał do Niemiec w wyniku czego pozwana (powódka wzajemna), na którą była zarejestrowana działalność, nie mając wyjścia, musiała opłacać wszystkie rachunki, w tym czynsz, płacić za towar, opłacać ZUS pracowniczki i swój. Powód (pozwany wzajemny), kiedy przyjeżdżał do Polski robił jej awantury, że go okrada, skoro nie ma zysku ze sprzedaży, wybierał pieniądze z sejfu, zmienił zamki w drzwiach sklepu. Ostatecznie pozwana (powódka wzajemna) zdecydowała się na zawarcie przedmiotowej umowy pożyczki, przy czym ustalenia stron były takie, że sklep faktycznie przechodzi na pozwaną (powódkę wzajemną) a pozwana (powódka wzajemna) spłaci J. N. w sytuacji, gdy pojawią się zyski z tej działalności. Taka sytuacja jednak nie nastąpiła; A. K. zamknęła działalność na koniec listopada 2010 r., spłacając kolejne liczne zadłużenia z nią związane. Żądana pozwem wzajemnym kwota to pieniądze, które pozwana (powódka wzajemna) wyłożyła za powoda (pozwanego wzajemnego) z własnych pieniędzy na pokrycie należności za towar, ZUS swój i pracowniczki oraz za czynsz.

Na rozprawie w dniu 27 listopada 2013 r. pozwana (powódka wzajemna) oświadczyła, iż nie składa w pozwie wzajemnych dwóch odrębnych żądań tj. nie wnosi o zapłatę i o ustalenie, tylko jedno żądanie – o zapłatę jako konsekwencji dokonanego ustalenia jak w pkt 1 pozwu wzajemnego.

W kolejnych pismach procesowych A. K. podniosła, iż działania J. N. nie zasługują na ochronę prawną na podstawie art. 5 Kc, z uwagi na naruszenie przezeń zasad współżycia społecznego, w szczególności zasady sprawiedliwości i rzetelności – poprzez wprowadzenie pozwanej w błąd i wykorzystanie jej przymusowego położenia a następnie obciążenie wszystkimi kosztami, które faktycznie powinny obciążać powoda (pozwanego wzajemnego).

Postanowieniem z dnia 26 lutego 2014 r. Referendarz Sądowy zwolnił pozwaną (powódkę wzajemną) od kosztów sądowych w zakresie opłaty od pozwu wzajemnego ponad kwotę 100 zł i oddalił jej wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w pozostałym zakresie.

Powód (pozwany wzajemny) wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu także w odniesieniu do powództwa wzajemnego (k. 109-111) zaprzeczając, iżby prowadził działalność gospodarczą zamiast pozwanej (powódki wzajemnej) i wskazując, iż był jedynie jej pełnomocnikiem w prowadzonej przez nią działalności gospodarczej oraz jej wspólnikiem cichym. Pozwana (powódka wzajemna) prowadziła tę działalność jako wspólnik jawny w spółce cichej – we własnym imieniu i na własny rachunek. Powód (pozwany wzajemny) pomagał jej w miarę możliwości i czasu zorganizować tę działalność, jako osoba posiadająca większe doświadczenie; z uwagi na trudną sytuację życiową pozwanej i związanym z tym zamiarem A. K. poprawienia swej sytuacji życiowej oraz ze względu na łączące strony więzy rodzinne, zdecydował się jej pomóc zarówno materialnie jak i organizacyjnie w rozpoczęciu działalności gospodarczej, jednak bez zamiaru kierowania nią. W okresie przebywania w Polsce J. N. pomagał także pozwanej (powódce wzajemnej) bezpośrednio w prowadzeniu działalności gospodarczej – w tym celu pozwana (powódka wzajemna) udzieliła mu szerokiego pełnomocnictwa do reprezentowania jej w prowadzeniu tej działalności. Pomagał jej również, pożyczając pieniądze – które A. K. miała mu oddać w terminie dwóch lat od udzielenia pożyczki, chyba, że wcześniej działalność pozwanej (powódki wzajemnej) przyniesie zyski i wtedy pozwana spłaci pożyczkę wcześniej.

Na rozprawie w dniu 28 lutego 2014 r. strona pozwana (powódka wzajemna) oświadczyła, iż roszczenie zawarte w pozwie wzajemnym wywodzi jako odszkodowanie za czyn niedozwolony wskazując, iż powód wprowadził w błąd pozwaną, ponieważ ustalenia były takie, że to on będzie prowadził działalność gospodarczą, A. K. nie godziła się na odpowiedzialność własnym majątkiem za jej prowadzenie – wobec czego należy uznać, iż J. N. powinien ponosić odpowiedzialność za przestępstwo nakłonienia jej do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Nadto zarzuciła, iż umowa pożyczki jako pozorna była nieważna, bo kwota wskazana w pożyczce miała być formą zwrotu wkładu powoda (pozwanego wzajemnego) w prowadzoną działalność.

Nadto w ślad za zobowiązaniem do złożenia pism przygotowawczych w trybie art. 207 Kpc (k. 116) pozwana (powódka wzajemna) wskazała, iż alternatywą podstawą prawną jej roszczenia są przepisy dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia, ponieważ spełnienie świadczeń przez powódkę stanowiło nienależne świadczenie a równocześnie nastąpiło w celu uniknięcia przymusu. Jednocześnie pełnomocnik pozwanej oświadczyła, iż uchyla się od skutków prawnych oświadczenia woli pozwanej zawartego w umowie pożyczki jako złożonego pod wpływem błędu wywołanego przez powoda (pozwanego wzajemnego) podstępnie. Powód (pozwany wzajemny) podniósł zarzut przedawnienia roszczeń strony przeciwnej jako związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód (pozwany wzajemny) J. N. oraz pozwana (powódka wzajemna) A. K. są rodziną – J. N. jest bratem matki A. K..

/dowód: okoliczność bezsporna a nadto przesłuchanie A. K. – k. 113-115, zeznania M. K. – k. 186-188/

Powód (pozwany wzajemny) posiada obywatelstwo niemieckie i na stałe zamieszkuje w Niemczech, gdzie koncentruje się centrum jego spraw życiowych.

/dowód: okoliczność bezsporna a nadto przesłuchanie A. K. – k. 113-115, 253-255 (256); przesłuchanie J. N. – k. 244-248 (250)/

Powód (pozwany wzajemny) J. K. powziął decyzję o podjęciu w Polsce działalności gospodarczej, lecz ze względów związanych z jego zamieszkiwaniem na stałe w Niemczech nie chciał tego uczynić pod własnym imieniem i nazwiskiem. W związku z powyższym zaproponował pozwanej (powódce wzajemnej) wspólne otwarcie i prowadzenie działalności gospodarczej zarejestrowanej na osobę pozwanej (powódki wzajemnej) pod postacią sklepu spożywczo – monopolowego. Pozwana (powódka wzajemna) przystała na propozycję powoda.

/dowód: dokumenty w aktach Prokuratury Rejonowej G.Ś. sygn. 1 Ds.

(...) oraz 1 Ds.(...); zeznania świadka W. P., k. 141-142;

zeznania świadka M. K., k. 186-188; zeznania świadka M.

O., k. 211-213; przesłuchanie J. N. – k. 244-248 (250);

przesłuchanie A. K. – k. 113-115, 253-255 (256)/

Strony umówiły się ustnie, iż powód (pozwany wzajemny) poniesie wszelkie finansowe wydatki związane z otwarciem i początkowym prowadzeniem umówionej działalności gospodarczej, m.in. takie jak koszty związane z rejestracją działalności, dzierżawą lokalu, zakupu wyposażenia sklepowego i towaru oraz z bieżącymi wydatkami z ową działalnością związanymi, zaś pozwana (powódka wzajemna) z racji zarejestrowania działalności na jej imię i nazwisko będzie zatrudniona w sklepie ze stałym wynagrodzeniem w wysokości 1.700 zł netto. Sytuacja, w której powód będzie przekazywał środki na prowadzoną działalność miała trwać kilka miesięcy; jak zakładały strony, po tym czasie sklep zacznie przynosić takie dochody, że „zacznie na siebie zarabiać”. Strony nie dokonały pomiędzy sobą ustaleń dotyczących podziału ewentualnych strat mogących wyniknąć z prowadzonej wspólnie działalności gospodarczej, w tym nie ustaliły, co zrobią w sytuacji, w której po kilku miesiącach sklep nie będzie jeszcze przynosił takich dochodów, które pokryją konieczne wydatki.

/dowód: zeznania świadka W. P., k. 141-142; zeznania świadka B.

C., k. 142-145; zeznania świadka B. H., k. 184-185; zeznania

świadka M. K., k. 186-188; zeznania świadka M. O., k.

211-213; zeznania świadka M. W., k. 222-223; przesłuchanie J.

N. – k. 244-248 (250); przesłuchanie A. K. – k. 113-

115, 253-255 (256)/

Pozwana (powódka wzajemna) A. K. zgodnie z ustaleniami stron, zarejestrowała na własne nazwisko działalność gospodarczą pod nazwą (...) A. K. z siedzibą w G. przy ul. (...), wpisaną do ewidencji działalności gospodarczej pod nr (...).

/dowód: okoliczność bezsporna a nadto przesłuchanie A. K. – k. 113-115, 253-255 (256); informacja – k. 159-161/

W dniu 22 lutego 2010 r. pozwana (powódka wzajemna) udzieliła powodowi (pozwanemu wzajemnemu) w formie notarialnej pełnomocnictwa do prowadzenia działalności gospodarczej pod nazwą (...) A. K. z siedzibą w G. przy ul. (...).

Na jego podstawie powód (pozwany wzajemny) zajął się pozostałymi kwestiami formalnymi związanymi z podjęciem działalności gospodarczej.

/dowód: okoliczności bezsporne a także pełnomocnictwo – k. 56, umowy – k. 48, 49/

Sklep spożywczo – monopolowy przy ul. (...) w G. został otwarty przez strony w miesiącu marcu 2010 r. Powód zakupił wyposażenie sklepu i towar, zdecydował o wynajmie lokalu w tym miejscu (mimo obaw pozwanej – powódki wzajemnej, która wskazywała, iż w tym samym lokalu już wcześniej funkcjonował sklep podobnego typu i nie przetrwał m.in. z uwagi na bliskość (...)) a przez okres około dwóch pierwszych miesięcy jego funkcjonowania dokonywał również wkładów w postaci pokrywania wszelkich płatności związanych z funkcjonowaniem sklepu. Po tym okresie powód (pozwany wzajemny) wyjechał z Polski, prowadzenie sklepu pozostawiając pozwanej (powódce wzajemnej), utrzymując z nią głównie kontakt telefoniczny. Zaprzestał również finansowania prowadzonej działalności. Osobiście pojawiał się tylko sporadycznie.

/dowód: dokumenty, k. 48-51; dokumenty w aktach Prokuratury Rejonowej G.

Śródmieście sygn. 1 Ds. (...) oraz 1 Ds.(...); zeznania świadka W.

P., k. 141-142; zeznania świadka B. C., k. 142-145; zeznania

świadka B. H., k. 184-185; zeznania świadka M. K., k. 186-

188; zeznania świadka Z. K., k. 209-211; zeznania świadka M.

O., k. 211-213; zeznania świadka M. W., k. 222-223;

przesłuchanie J. N. – k. 244-248 (250); przesłuchanie A.

K. – k. 113-115, 253-255 (256)/

Od momentu wyjazdu powoda (pozwanego wzajemnego) z Polski pozwana (powódka wzajemna) faktycznie przejęła prowadzenie sklepu, ponosząc wszelkie koszty związane z prowadzoną działalnością, tj. koszty stałe w postaci m.in. opłaty czynszu, rachunków, wynagrodzenia pracownika i swojego oraz składek ZUS, jak również zakupu towarów do sklepu z uzyskiwanego na bieżąco utargu.

/dowód: dokumenty związane z prowadzoną działalnością – k. 50-55, zeznania świadka

M. K., k. 186-188; zeznania świadka M. O., k. 211-213;

zeznania świadka M. W., k. 222-223; przesłuchanie A.

K. – k. 113-115, 253-255 (256)/

Osiągany przez sklep utarg nie wystarczał na pokrycie kosztów prowadzonej działalności, sklep przynosił straty, a zadłużenie związane z jego funkcjonowaniem rosło. Pomiędzy stronami powstał na tym tle konflikt. Pozwana (powódka wzajemna) uważała, iż powód (pozwany wzajemny) nadal powinien przekazywać pieniądze na bieżące prowadzenie sklepu, zaś powód (pozwany wzajemny) był przekonany, iż z uwagi na to, iż sklep już od kilku miesięcy funkcjonuje, powinien generować taki przychód, z którego mogłyby zostać pokryte wszelkie wydatki a jeżeli tak nie jest, to jedynie z winy pozwanej (powódki wzajemnej).

/dowód: dokumenty, k.97-107; zeznania świadka M. K., k. 186-188;

zeznania świadka M. O., k. 211-213; zeznania świadka M.

W., k. 222-223; przesłuchanie J. N. – k. 244-248 (250);

przesłuchanie A. K. – k. 113-115, 253-255 (256)/

W dniu 18 sierpnia 2010 r. po kłótni strony postanowiły zakończyć współpracę w ramach wspólnie prowadzonej działalności gospodarczej. W tym celu strony umówiły się, iż pozwana (powódka wzajemna) przejmie w pełni prowadzenie działalności gospodarczej, zaś powód (pozwany wzajemny) wycofa się całkowicie ze współpracy w tym zakresie w zamian za zwrot przez pozwaną (powódkę wzajemną) na jego rzecz w terminie do dnia 31 sierpnia 2012 r. kwoty 20.000 zł tytułem poczynionych przez powoda (pozwanego wzajemnego) nakładów związanych z prowadzoną wspólnie działalnością gospodarczą w postaci sklepu. Powód (pozwany wzajemny) zażądał zabezpieczenia swoich wierzytelności w formie pisemnej. Pozwana (powódka wzajemna) chcąc zakończyć spór przystała na propozycję powoda (pozwanego wzajemnego). W tym celu strony sporządziły i podpisały w dniu 18 sierpnia 2012 r. umowę pożyczki, wedle treści której powód (pozwany wzajemny) udzielił pozwanej (powódce wzajemnej) nieoprocentowanej pożyczki wzajemnej w wysokości 20.000 zł z terminem zwrotu do dnia 31 sierpnia 2012 r. W rzeczywistości powód (pozwany wzajemny) nie przekazał pozwanej (powódce wzajemnej) w związku z zawarciem powyższej umowy żadnych pieniędzy, a umowa miała na celu zabezpieczenie wierzytelności powoda (pozwanego wzajemnego) w związku z jego rezygnacją ze wspólnej działalności gospodarczej.

/dowód: umowa pożyczki, k. 19-19v; dokumenty w aktach Prokuratury Rejonowej G.

Ś. sygn. 1 Ds. (...) oraz 1 Ds. (...); zeznania świadka B.

C., k. 142-145; zeznania świadka B. H., k. 184-185; zeznania

świadka M. K., k. 186-188; zeznania świadka Z. K., k.

209-211; zeznania świadka M. W., k. 222-223; przesłuchanie J.

N. – k. 244-248 (250); przesłuchanie A. K. – k. 113-

115, 253-255 (256)/

Pozwana (powódka wzajemna) podjęła starania w celu utrzymania prowadzonej działalności gospodarczej, które jednakże wobec braku jej rentowności zakończyły się niepowodzeniem. Z powyższych względów w listopadzie 2012 r. pozwana (powódka wzajemna) zamknęła prowadzoną działalność gospodarczą. Obecnie powódka spłaca zobowiązania jakie powstały w związku z tą działalnością.

/dowód: rachunki, k.52-55; dokumenty, k.70-105, 156-157; zeznania podatkowe, k.170-

182; zeznania świadka B. C., k. 142-145; zeznania świadka B. H.,

k. 184-185; zeznania świadka M. K., k. 186-188; zeznania świadka

Z. K., k. 209-211 zeznania świadka M. W., k. 222-

223; przesłuchanie A. K. – k. 113-115, 253-255 (256)/

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zaoferowanego przez strony niniejszego postępowania. Sąd ocenił wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału (art. 233§1 Kpc).

Dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone (art. 244§1 Kpc). Dołączone do akt dokumenty urzędowe nie budziły wątpliwości Sądu co do ich autentyczności ani prawdziwości. W oparciu o dokumenty urzędowe w postaci udzielonego przez pozwaną (powódkę wzajemną) powodowi (pozwanemu wzajemnemu) pełnomocnictwa (k.56), oraz dołączonych do akt niniejszej sprawy akt Prokuratury Rejonowej G.Ś. sygn. 1 Ds.(...) oraz 1 Ds. (...) Sąd ustalił w szczególności okoliczności związane z podejmowanymi przez powoda (pozwanego wzajemnego) czynnościami mającymi na celu podjęcie i prowadzenie działalności gospodarczej w formie sklepu spożywczo – monopolowego pod imieniem i nazwiskiem pozwanej (powódki wzajemnej) oraz okoliczności dotyczące relacji pomiędzy stronami w toku jej prowadzenia, jak również przyczyn zaistniałego pomiędzy nimi sporu, którego efektem jest niniejsze postępowanie sądowe.

Dokumenty prywatne stanowią dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (art. 245 Kpc). Pozwana (powódka wzajemna) przedłożyła do akt sprawy dokumenty wskazujące na fakt podejmowania przez nią i przez powoda (pozwanego wzajemnego) czynności związanych z przygotowaniem i prowadzeniem zarejestrowanej na jej imię i nazwisko działalności gospodarczej, ponoszeniem przez powoda (pozwanego wzajemnego) w początkowym okresie ciężarów związanych z prowadzeniem tej działalności, jak również przejęcia przez pozwaną (powódkę wzajemną) tego obowiązku po wycofaniu się powoda (pozwanego wzajemnego) z kierowania sklepem. Zaoferowane przez pozwaną (powódkę w wzajemną) dokumenty prywatne wskazywały również na okoliczność nierentowności prowadzonej działalności gospodarczej w formie sklepu i związanego z powyższym zadłużenia pozwanej (powódki wzajemnej).

Dokumenty te są istotne o tyle, iż w związku z pozostałym materiałem dowodowym zaoferowanym przez strony, w tym przede wszystkim osobowymi środkami dowodowymi pozwoliły Sądowi na ustalenie stanu faktycznego w sprawie oraz dokonanie jej rozstrzygnięcia. Sąd oddalił wniosek powoda (pozwanego wzajemnego) o zobowiązanie pozwanej (powódki wzajemnej) do złożenia wszystkich faktur vat i rachunków dokumentujących poniesione przez nią w ramach prowadzonej działalności gospodarczej koszty w okresie od marca 2010 r. do listopada 2010 r. z uwagi na brak ich znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu w przedmiotowej sprawie. Okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia przedmiotowego sporu, dla których dowód z tych dokumentów miał zostać przeprowadzony, wykazane zostały innymi dokumentami prywatnymi (k. 170-182).

Sąd dopuścił i przeprowadził podczas rozprawy dowód z zeznań świadków: W. P., B. C., B. H., M. K., M. W., M. O. i Z. K..

Świadkowie zeznawali na okoliczność ustalenia, czy pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy pożyczki, jeśli tak, w jakich okolicznościach, jej wykonania, ustalenia, czy pozwana (powódka wzajemna) prowadziła działalność gospodarczą, a jeżeli tak, w czyim imieniu i na czyj rachunek (świadkowie W. P., B. C., B. H., M. K., Z. K., M. O. i M. W.), ustaleń pomiędzy stronami odnośnie kwestii związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, zachowania powoda (pozwanego wzajemnego) w czasie prowadzenia tej działalności, ustalenia, czy doszło do działań, na które powołała się pozwana w odpowiedzi na pozew, rozmiaru prowadzenia działalności gospodarczej, wysokości uzyskiwanych przychodów i kosztów związanych z działalnością stron (świadkowie B. C., B. H., M. K., Z. K., M. O. i M. W.), ustalenia, czy doszło do szykanowania pozwanej (powódki wzajemnej) i czy doszło do wykorzystywania pieczątki firmowej do celów wyłudzania kredytów (świadek B. H.), na okoliczność kwestii finansowych związanych z prowadzoną przez strony działalnością, tj. związanych ze spłacaniem przez pozwaną zaległości związanych z prowadzeniem działalności (świadek M. K.), oraz na okoliczność ustaleń dokonanych w przedmiocie uiszczania opłat, czynszu, składek ZUS, korzystania z pieniędzy pozostających w sejfie i kasie, czy doszło do wymiany zamków i w jakich okolicznościach (świadek M. W.).

Zeznania powyższych świadków Sąd ocenił jako wiarygodne i mogące stanowić podstawę dla rozstrzygnięcia sporu w niniejszej sprawie, bowiem były one spójne, logiczne i znalazły potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym uznanym przez Sąd.

Sąd miał na uwadze, iż zakres wiedzy świadków oraz waga ich zeznań dla rozstrzygnięcia sporu była różna, wynikało to jednakże z roli, jaką pełnili oni w przedmiotowej sprawie, nie miało zaś w tym aspekcie znaczenia dla oceny ich wiarygodności.

W oparciu o treść zeznań wyżej wymienionych świadków Sąd w szczególności dokonał ustaleń odnośnie okoliczności zawarcia przez strony spornej umowy pożyczki, jak również kwestii związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, jej rozmiaru, wysokości uzyskiwanych przychodów i kosztów związanych z jej działalnością oraz ustalenia, czy pozwana (powódka wzajemna) prowadziła działalność gospodarczą, a jeżeli tak to w czyim imieniu i na czyj rachunek.

Sąd uznał za wiarygodne także przesłuchanie pozwanej (powódki wzajemnej) A. K., słuchanej odnośnie okoliczności zawarcia spornej umowy pożyczki, jak również w zakresie dokonanych pomiędzy stronami ustaleń odnośnie kwestii związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, jej rozmiaru, wysokości uzyskiwanych z niej przychodów i kosztów z nią związanych oraz ustalenia, czy pozwana (powódka wzajemna) prowadziła działalność gospodarczą, a jeżeli tak to w czyim imieniu i na czyj rachunek. Twierdzenia pozwanej (powódki wzajemnej) były bowiem spójne i logiczne i korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w toku postępowania i uznanym przez Sąd za podstawę rozstrzygnięcia, w tym przede wszystkim z zeznaniami przesłuchanych świadków i dokumentami. Sąd jedynie za niewykazane uznał twierdzenia pozwanej, jakoby strony umawiały się, iż pozwana (powódka wzajemna) będzie zobowiązana zwrócić powodowi (pozwanemu wzajemnemu) w ramach wzajemnych rozliczeń kwotę 20.000 zł tylko w tej sytuacji, w której dalsza działalność gospodarcza będzie przynosić zysk. Jej słowa w tej mierze nie znalazły potwierdzenia w innych dowodach, w tym w szczególności nie zostały w ten sposób sformułowane w spisanej przez strony umowie pożyczki.

Sąd nie dał natomiast w przeważającej mierze wiary wyjaśnieniom powoda (pozwanego wzajemnego) J. N. słuchanego w charakterze strony jako wewnętrznie sprzecznym i niezgodnym z pozostałym zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Sąd w szczególności nie dał wiary powodowi (pozwanemu wzajemnemu), jakoby pieniądze przekazywane pozwanej (powódce wzajemnej) od początku traktował jako pożyczkę – skoro w innym momencie swej wypowiedzi J. N. sam siebie określa jako „wspólnika cichego”. Nadto, w dalszym toku przesłuchania powód oświadczył, iż jeśli kupował towary do sklepu, to traktował to jako inwestycję, zaś jeśli przekazywał je w gotówce pozwanej, traktował to jako pożyczkę – nie potrafił jednak racjonalnie wyjaśnić zastosowanego rozróżnienia co do traktowania inaczej przekazywanych kwot w zależności od tego, na co były następnie przeznaczane. Sąd uznał także za nie polegające na prawdzie twierdzenia powoda (pozwanego wzajemnego) jakoby w dniu spisania umowy pożyczki przekazał pozwanej (powódce wzajemnej) kwotę 20.000 zł. Okoliczność ta nie została potwierdzona w żaden sposób w toku niniejszego postępowania, przy czym zasady logiki i doświadczenia życiowego przeczą uznaniu za wiarygodne twierdzeń J. N., iż skoro oczekiwał na zyski z prowadzonej działalności, traktował włożone pieniądze jako inwestycję, a następnie miał pretensje do A. K., iż działalność ta nie przynosi oczekiwanych dochodów, łącznie z posunięciem się do oskarżania pozwanej (powódki wzajemnej) o „wyprowadzanie pieniędzy” (co powtórzył w trakcie przesłuchania przed Sądem) – to na zakończenie tejże działalności nie tylko nie oczekiwał zwrotu włożonych środków, ale nawet przekazał pozwanej (powódce wzajemnej) kolejną kwotę 20.000 zł. Zresztą sam powód w końcowej fazie przesłuchania wskazał, iż miał już wszystkiego dosyć i kwota, na którą strony się umówiły, jako wysokość wzajemnych rozliczeń to 20.000 zł.

W konsekwencji wyjaśnienia powoda (pozwanego wzajemnego) w zakresie okoliczności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej Sąd uznał za wiarygodne jedynie w takim zakresie, w jaki korespondowały one z zeznaniami świadków i pozwanej (powódki wzajemnej) słuchanej w charakterze strony. W szczególności Sąd nie dał wiary powodowi, jakoby jedynym powodem, dla którego przedmiotowa działalność nie została zarejestrowana na jego nazwisko pozostawały kwestie biurokracyjne w Polsce, tym bardziej, iż sam powód (pozwany wzajemny) w początkowym etapie prowadzonej działalności osobiście dokonywał różnych czynności, związanych chociażby z zawieraniem umów czy rejestracją działalności, jako pełnomocnik pozwanej (powódki wzajemnej). Zebrany w sprawie materiał dowodowy przeczy także zarzutom powoda (pozwanego wzajemnego) jakoby A. K. miała go oszukiwać, „wyprowadzając” pieniądze z kasy czy też prowadziła działalność w ten sposób, żeby go „ograbić”.

Jak wskazano powyżej, Sąd oddalił wniosek strony powodowej (k. 221) o zobowiązanie strony pozwanej do złożenia dokumentów wskazywanych w piśmie procesowym jak na k. 109 i 130 akt sprawy jako nieprzydatnych do rozstrzygnięcia oraz pominął wniosek o zwrócenie się do Urzędu Skarbowego o nadesłanie dokumentacji w szerszym zakresie niż już nadesłana do akt sprawy jako zmierzający do przedłużenia niniejszego postępowania w sytuacji, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwala na wydanie rozstrzygnięcia.

W ocenie Sądu ani powództwo główne ani powództwo wzajemne nie zasługiwały na uwzględnienie.

W odniesieniu do powództwa głównego należy wskazać, co następuje:

Powód (pozwany wzajemny) J. N. wywodził w niniejszym postępowaniu, iż w dniu 18 sierpnia 2010 r. pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy pożyczki, na mocy której powód pożyczył pozwanej dochodzoną pozwem kwotę. Pożyczka była nieoprocentowana, przy czym pozwana zobowiązała się ją zwrócić najpóźniej do dnia 31 sierpnia 2012 r.. Mimo kierowanych do pozwanej monitów, pozwana do dnia wniesienia pozwu nie zwróciła pożyczonej kwoty. Pozwana (powódka wzajemna) natomiast prezentowała stanowisko, iż sporna umowa pożyczki stanowiła w istocie zabezpieczenie wniesionego przez powoda wkładu w prowadzoną wspólnie działalność gospodarczą i zawarta przez strony została w związku z podjętą przez nie w dniu 18 sierpnia 2010 r. decyzją o zakończeniu tej współpracy i koniecznością dokonania wzajemnych rozliczeń.

Zgodnie z art. 720 § 1 Kc, przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Umowa pożyczki jest umową konsensualną, dwustronnie zobowiązującą, w swojej treści powinna określać strony umowy ze wskazaniem ich roli oraz przedmiot pożyczki. Przedmiotowo istotnymi elementami umowy pożyczki są przeniesienie na własność strony umowy określonej ilości pieniędzy oraz obowiązek ich zwrotu. Obowiązujące przepisy pozostawiają stronom umowy pożyczki swobodę w zakresie ustalenia wynagrodzenia z tytułu przeniesienia własności przedmiotu umowy na pożyczkobiorcę, mogą one zatem ukształtować umowę pożyczki jako umowę odpłatną albo nieodpłatną.

Należy podkreślić, iż sama tylko nazwa umowy określona przez strony nie przesądza jeszcze o jej charakterze. Sporna umowa pożyczki z dnia 18 sierpnia 2010 r. w zakresie essentialia negotii spełnia wszystkie nałożone przez ustawodawcę wymagania, wskazuje bowiem, zarówno strony umowy, określa ich rolę, przedmiot pożyczki, jak również zastrzega obowiązek jej zwrotu. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika jednak jednoznacznie, iż podpisaniu przedmiotowej umowy nie towarzyszyło przekazanie pozwanej (powódce wzajemnej) wskazanej w dokumencie kwoty – a jedynie stanowiła ona wyraz rozliczeń dokonanych między stronami, związanych z decyzją o zakończeniu przez nie współpracy. Tym samym należało przychylić się do stanowiska strony pozwanej, iż w istocie umowa pożyczki miała charakter umowy pozornej.

Natomiast zgodnie z art. 83 § 1 Kc, nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

Z treści powyższego przepisu stanowiącego w istocie definicję czynności prawnej pozornej wynikają jej przesłanki o charakterze sine qua non, a są to:

złożenie oświadczenia woli drugiej stronie;

tylko dla pozoru;

za jej zgodą na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru.

Doktryna wyróżnia dwie postaci pozorności.

W pierwszym przypadku strony dokonując czynności prawnej nie mają zamiaru wywołania nią jakichkolwiek skutków prawnych.

Postać druga polega na zawarciu czynności pozornej w celu ukrycia innej, w rzeczywistości przez te strony zamierzonej, to jest strony posługują się czynnością prawną ujawnioną dla ukrycia swoich rzeczywistych zamiarów.

W ocenie Sądu umowa pożyczki z dnia 18 sierpnia 2010 r. była taką właśnie umową pozorną służącą do ukrycia innej czynności prawnej pomiędzy stronami niniejszego postępowania, jaką było dokonanie pomiędzy nimi rozliczenia nakładów poczynionych na prowadzoną wspólnie działalność gospodarczą przez powoda (pozwanego wzajemnego), w związku z jego rezygnacją i jej przekazaniem na rzecz pozwanej (powódki wzajemnej). W konsekwencji, w świetle cytowanego wyżej przepisu należało uznać ją za nieważną – a tym samym powód (pozwany wzajemny) nie mógł skutecznie dochodzić w oparciu o nią swego roszczenia w niniejszym postępowaniu. Należy podkreślić przy tym, iż J. N., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, nie wnosił ewentualnie o zasądzenie dochodzonej pozwem kwoty w oparciu o czynność prawną stron „ukrytą” pod umową pożyczki, w ramach rozliczeń prowadzonej działalności gospodarczej – tym samym rozważanie przez Sąd takiej możliwości stanowiłoby orzekanie ponad żądanie, niemożliwe w świetle art. 321§1 Kpc.

W konsekwencji jedynie na marginesie należy wskazać, iż zgodnie z przepisem art. 83§1 zd. 2 Kc cytowanym powyżej sam fakt, iż czynność prawna została przez strony ukryta nie przesądza jeszcze o jej nieważności, albowiem ukrycie rzeczywiście dokonywanej czynności nie świadczy o jej sprzeczności z prawem lub zasadami współżycia społecznego, nie musi też oznaczać niegodziwych zamiarów stron.

Ocena ważności umowy ukrytej przeprowadzona jest dwuetapowo. W pierwszej kolejności Sąd bada tę umowę według norm ogólnych znajdujących zastosowanie wobec wszystkich czynności prawnych (w tym również przepisów dotyczących wad oświadczenia woli, z wyłączeniem pozorności), w dalszej zaś kolejności według norm szczególnych dotyczących typu i rodzaju czynności ukrytej.

Przy ocenie umowy ukrytej z punktu widzenia zasad ogólnych w pierwszej kolejności podlega badaniu zarówno jej treść, jak i cel czynności prawnej ukrytej w oparciu o przepis art. 58 § 1 i § 2 Kc, zgodnie z którym czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy (§ 1) . Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (§ 2) . Jeżeli okaże się, iż czynność prawna ukryta jest sprzeczna z ustawą albo z zasadami współżycia społecznego, albo ma na celu obejście prawa, jest ona nieważna (art. 58§1 i 2) i nie ma potrzeby przeprowadzania dalszych badań.

W ocenie Sądu ukryta przez strony umowa sprzeczna jest z zasadami współżycia społecznego.

Zgodnie z art. 5 Kc, nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Zachowanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego przejawia się nadużyciem prawa podmiotowego, które charakteryzuje się zachowaniem naruszającym zasady moralne, zasady uczciwości i przyzwoitości zachodzące w relacjach interpersonalnych, a w szczególności w relacjach rodzinnych. Zasady współżycia społecznego stanowią podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania. Na ich treść składają się zarówno elementy etyczne, jak i socjologiczne, kształtowane przez oceny moralne i społeczne. Niemożliwym jest w związku z tym utworzenie zamkniętego katalogu zasad współżycia społecznego, gdyż kształtują się one wraz z ewolucją społeczeństwa. Niezmiennie mają one jednak służyć ochronie wartości moralnych, które powszechnie to społeczeństwo wyznaje. Podkreślenia przy tym wymaga, że zasady te pozostają w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej spawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki rozstrzygnięcia w sytuacjach wyjątkowych, które przepis ten ma na względzie. Dla jego zastosowania konieczna jest ocena całokształtu szczególnych okoliczności rozpatrywanego przypadku, w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym. Powszechnie uznaje się związek zasad współżycia społecznego, do których odwołuje się klauzula generalna z art. 5 Kc, z ogólnie uznanymi normami moralnymi. Wskazuje się, że ma ona na celu zapobieganie stosowaniu prawa w sposób, który ma na celu wywarcie skutków niemoralnych, albo rozmijających się zasadniczo z celem, dla którego dane prawo było ustanowione (wyrok SN z dnia 9 grudnia 2009 r., IV CSK 290/09, LEX nr 560607). Sąd Najwyższy dopuścił możliwość dokonywania przez Sąd z urzędu oceny sposobu wykonywania prawa podmiotowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2013 r., IV CSK 660/12, Lex 1365725).

Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy Sąd uznał, że żądanie zasądzenia od pozwanej (powódki wzajemnej) na rzecz powoda (pozwanego wzajemnego) kwoty 20.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi pozostaje niezgodne z zasadami współżycia społecznego. Decydującą kwestią w tej sprawie jest dokonana przez Sąd ocena postawy zarówno strony powodowej (pozwanego wzajemnego), jaki strony pozwanej (powódki wzajemnej).

W pierwszej kolejności zwrócił uwagę Sąd, iż zgodnie z obowiązującą w polskim systemie prawa cywilnego zasadą pacta sunt servanda, w pierwszej kolejności strony każdego stosunku prawnego powinny, zgodnie z dobrą wiarą i należytą starannością, dążyć do tego, aby ciążące na nich zobowiązanie wykonać. Łączący strony stosunek, umowa spółki cichej (o czym szerzej poniżej) określała ich wzajemne prawa i obowiązki. Wziął pod uwagę Sąd, iż pozwana (powódka wzajemna) ciążące na niej obowiązki wypełniła, bowiem zarejestrowała działalność na siebie, świadczyła pracę w oparciu o przyznane jej wynagrodzenie w wysokości 1.700 zł miesięcznie, podpisywała faktury, dokumenty, jak również zaciągała na siebie zobowiązania związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Tym samym zrealizowała ciążące na niej obowiązki wynikające z zawartej umowy spółki cichej.

W zamian nie otrzymała ciążącego na powodzie (pozwanym wzajemnym) świadczenia wzajemnego w postaci finansowania tej działalności. Wprawdzie powód (pozwany wzajemny) wniósł wkład w początkowym etapie współpracy stron, jednakże zawarta przez strony umowa zakładała, iż obowiązek finansowania działalności dotyczy ogółu funkcjonowania spółki, nie tylko jej początkowego okresu. Jednakże, co w ocenie Sądu istotniejsze, powód (pozwany wzajemny) w szczególny sposób naruszył te zasady niespodziewanie wycofując się ze współpracy ze względu na przynoszone przez działalność straty wobec braku ustalenia przez strony zasad ich ponoszenia, wykorzystując fakt, iż pozwana (powódka wzajemna) pozostawała wspólnikiem jawnym odpowiadającym formalnie za zobowiązania sklepu. Zważył Sąd również, iż powódka usiłując sprostać sytuacji podejmowała próby utrzymania prowadzonej działalności, lecz pozostawiona sama sobie oraz obiektywnym czynnikom związanym z rentownością prowadzonej działalności – popadła w znaczne zadłużenie.

Nie bez znaczenia dla oceny Sądu pozostawały okoliczności, iż strony pozostają rodziną, przy czym to powód (pozwany wzajemny) zainicjował wspólną działalność, proponując ją A. K. mając świadomość, iż ta pozostaje w trudnej sytuacji finansowej. Następnie w sytuacji, gdy ta znalazła się w sytuacji konieczności spłaty długów związanych z prowadzeniem wspólnej działalności, nie tylko jej nie pomógł, ale również doprowadził do tego, iż pozwana przyjęła na siebie kolejne zobowiązanie, egzekwowane w niniejszym postępowaniu – podczas gdy powód (pozwany wzajemny) w istocie domagał się dla siebie jedynie udziału w zyskach, natomiast już nie udziału w stratach. Takie zachowanie powoda (pozwanego wzajemnego) narusza zasady lojalności zarówno w stosunku do partnera w interesach jak i w stosunku do członka rodziny – i nie zasługuje na aprobatę Sądu.

Wobec powyższego Sąd uznał, iż domaganie się przez powoda (pozwanego wzajemnego) zasadzenia na swoją rzecz kwoty dochodzonej pozwem głównym stanowiło naruszenie prawa podmiotowego.

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd orzekł jak w pkt I wyroku na podstawie art. 5 Kc w związku z art. 58 § 2 Kc, w zw. z art. 83 § 1 Kc.

Jedynie na marginesie należy wskazać, iż w ocenie Sądu nie zasługiwał na uwzględnienie podnoszony przez pozwaną (powódkę wzajemną) zarzut wyzysku na postawie art. 388 Kc oraz błędu w oparciu o art. 84 Kc i n..

Zgodnie z przepisem art. 388 § 1 Kc, jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy. Dla powstania skutków prawnych instytucji wyzysku przewidzianej w ww. przepisie art. 388 § 1 Kc konieczne jest kumulatywne spełnienie trzech przesłanek w postaci:

wartości świadczenia jednej strony w chwili zawarcia rażąco przewyższającej wartość świadczenia drugiej strony (przesłanka obiektywna);

świadomości strony, która w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej rażąco wygórowane świadczenie wykorzystując tym samym sytuację drugiej strony, aby dokonać wyzysku (przesłanka subiektywna),

znajdowania się strony wyzyskiwanej w przymusowym położeniu, niedołęstwie albo niedoświadczeniu (przesłanka subiektywna).

Sąd uznał, iż żadna z powyższych przesłanek nie została spełniona, tj. pozwana (powódka wzajemna), na której ciążył obowiązek ich wykazania, nie sprostała temu obowiązkowi. W szczególności pozwana w żaden sposób nie udowodniła, iż w chwili zawierania umowy znajdowała się w sytuacji przymusowej. Strona znajduje się w przymusowym położeniu, jeżeli określone okoliczności, chociażby przemijające, zmuszają ją w danej chwili do zawarcia umowy, mimo rażącej dysproporcji świadczeń. Nie jest istotne, jaka przyczyna doprowadziła do przymusowego położenia. Okoliczności te mogą mieć różną naturę (warunki materialne, stan zdrowia, pomoc zagrożonej osobie bliskiej czy inne względy osobiste lub rodzinne).

W trakcie procesu pozwana (powódka wzajemna) wskazała, iż sporną umowę pożyczki podpisała w wyniku trwającego pomiędzy stronami sporu na tle funkcjonowania prowadzonego sklepu w kontekście strat, jakie owa działalność gospodarcza przynosiła. Wskazywała przy tym, iż znajdowała się wówczas w takim stanie, iż podpisałaby wszystko, aby tylko współpracę z powodem (pozwanym wzajemnym) zakończyć. Okoliczność ta w ocenie Sądu nie może być utożsamiana z pozostawaniem w sytuacji przymusowej.

Na uznanie nie zasługiwał również podniesiony przez pozwaną (powódkę wzajemną) zarzut wady oświadczenia woli w postaci błędu, , który miał polegać na tym, iż uwierzyła, iż wujek J. N. nie będzie dochodził swych roszczeń przed Sądem. Zgodnie z art. 84 Kc, w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny). Jak stanowi art. 86 Kc, jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej. Podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem strony, jeżeli ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna. Zgodnie z art. 88 Kc, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie, przy czym uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu - z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby - z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.

Niezależnie od kwestii, iż zdaniem Sądu pełnomocnik procesowy (a zatem upoważniony do czynności o charakterze procesowym, nie zaś materialnoprawnym) nie mógł skutecznie złożyć w imieniu pozwanej (powódki wzajemnej) oświadczenia o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli, w ocenie Sądu przeświadczenia A. K., iż J. N. nie skieruje sprawy do Sądu nie można traktować jako błędu co do treści czynności prawnej, a jedynie co najwyżej co do jej motywów. Skoro jednak równocześnie na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego nie sposób uznać, iżby błąd ten został wywołany przez stronę przeciwną podstępnie, powódce w świetle wyżej cytowanego przepisu nie przysługiwało uprawnienie do uchylenia się od skutków złożonego oświadczenia woli w oparciu o przytaczane przez nią przyczyny.

W ocenie Sądu również powództwo wzajemne nie zasługiwało na uwzględnienie.

W odpowiedzi na roszczenie zgłoszone przez powoda J. N. pozwana A. K. wniosła bowiem pozew wzajemny, w którym domagała się od powoda (pozwanego wzajemnego) kwoty 41.745,22 zł tytułem zwrotu wydatków jakie poniosła w zamian za powoda (pozwanego wzajemnego) na pokrycie należności za towar (19.502,54 zł), składek na ZUS swój (350 zł x 4 miesiące) i pracownika (710,67 zł x 4 miesiące), oraz na czynsz tytułem najmu lokalu w którym funkcjonował sklep (4.500 zł x 4 miesiące).

Chcąc uzyskać korzystne dla siebie rozstrzygnięcie pozwana (powódka wzajemna) domagała się również przesłankowo ustalenia, iż działalność przez nią zarejestrowana była faktycznie działalnością prowadzoną przez powoda (pozwanego wzajemnego), i z tego względu na powodzie (pozwanym wzajemnym) ciążył obowiązek poniesienia wszelkich kosztów z nią związanych, a stanowiących przedmiot roszczenia wzajemnego.

W związku z powyższym, w celu rozstrzygnięcia sporu, w pierwszej kolejności należało ustalić charakter łączącego strony stosunku, w dalszej zaś dokonać oceny zasadności roszczenia pozwanej (powódki wzajemnej).

Mając na uwadze ustalony w sprawie stan faktyczny Sąd podzielił stanowisko strony powodowej (pozwanego wzajemnego) ustalając, iż pomiędzy powodem (pozwanym wzajemnym) a pozwaną (powódką wzajemną) doszło w istocie do zawarcia tzw. spółki cichej.

Instytucja spółki cichej nie została uregulowana w obowiązującym obecnie porządku prawnym, jednakże w doktrynie oraz orzecznictwie panuje przekonanie, iż tworzenie tzw. spółek cichych jest dopuszczalne na zasadzie swobody umów wyrażonej w art. 353 1 Kc a także, że spółki te nie stanowią podtypu spółki cywilnej, w związku z czym nie znajdują do nich zastosowania przepisy kodeksu cywilnego dotyczące spółek cywilnych, w szczególności przepis art. 875 Kc regulujący kwestię rozliczeń pomiędzy stronami umowy spółki cywilnej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2003 r., III CZP 67/03, OSNC 2004/12/199, Biul. SN 2004/12/6).

W praktyce gospodarczej obserwuje się obecnie dosyć powszechnie stosunki prawne odpowiadające spółce cichej. W orzecznictwie ponadto przyjmuje się, iż umowa taka jest ważna, gdyż jej treść (cel) nie sprzeciwia się zasadom współżycia społecznego, skoro nie ma możliwości wskazania jakiejkolwiek z nich, z którą pozostawałaby w sprzeczności. Inaczej mówiąc, wyznaczające granice swobody umów zasady współżycia społecznego nie sprzeciwiają się ułożeniu stosunku prawnego w sposób odpowiadający spółce cichej. Tak więc zawiązanie spółki cichej możliwe jest na podstawie przewidzianej w kodeksie cywilnym zasady swobody umów.

Spółka cicha jest umową nienazwaną, mocą której jedna ze stron zobowiązuje się do prowadzenia działalności gospodarczej we własnym imieniu (wspólnik jawny), przykładowo na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, druga zaś (wspólnik cichy) zobowiązuje się do wniesienia szeroko rozumianego wkładu, który ma być wykorzystywany w przedsiębiorstwie wspólnika jawnego, w zamian za udział w zysku tego przedsiębiorstwa. Szczegółowy zakres praw i obowiązków stron reguluje każdorazowo umowa pomiędzy nimi zawarta, która powinna ponadto określać warunki ich udziału w wypracowanym zysku, jak również partycypacji w ewentualnych stratach. Spółka cicha jest więc wewnętrznym stosunkiem obligacyjnym, powstałym na mocy umowy zawartej między podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą, czyli wspólnikiem jawnym, a wnoszącym wkład, czyli wspólnikiem cichym. Stosuje się więc do niej odpowiednie przepisy części ogólnej prawa zobowiązań, w szczególności te dotyczące zawierania i wykonywania umów oraz odpowiedzialności za ich nienależyte wykonanie.

Tak jak w przypadku innych spółek osobowych, spółka cicha nie posiada statusu majątkowego, jednakże wspólnicy w spółce cywilnej lub jawnej są współuczestnikami (często współwłaścicielami) majątku spółki. Wspólnik w spółce cichej natomiast, nie posiada żadnych uprawnień prawodawczych. W związku z tym i sama spółka nie dąży do utworzenia jakiejkolwiek wspólności organizacyjnej lub osobowej, nie ma też wspólnego majątku. Spółka ta nie działa też pod wspólną firmą. W stosunku do osób trzecich wspólnik jawny, który zawarł umowę spółki cichej, jest jedynym i wyłącznym właścicielem tej firmy, jak i jej majątku. Osoba wspólnika cichego natomiast dla nich w ogóle nie istnieje. W konsekwencji nie odpowiada wspólnik cichy wobec osób trzecich za zobowiązania związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

W świetle powyższych wywodów w doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, iż spółka cicha charakteryzuje się następującymi cechami:

rejestracja działalności gospodarczej przez wspólnika „jawnego” który występuje w stosunkach gospodarczych jako prowadzący działalność gospodarczą (przedsiębiorstwo);

zawarcie umowy spółki cichej pomiędzy wspólnikiem „jawnym” a wspólnikiem „cichym”;

wniesienie wkładu przez wspólnika „cichego” do spółki;

prowadzenia działalności gospodarczej przez wspólnika „jawnego”.

Reasumując, cechą charakterystyczną odróżniającą umowę spółki cichej od umowy spółki cywilnej stanowi to, iż wniesienie wkładu przez wspólnika cichego nie powoduje powstania wspólności majątkowej, jak to ma miejsce po zawarciu umowy spółki cywilnej, wspólnik cichy otrzymuje jedynie udział w zyskach z prowadzonej przez wspólnika jawnego działalności gospodarczej. Nadto na wspólniku cichym nie ciąży - co do zasady, gdyż strony na zasadzie swobody umów mogą umówić się odmiennie - obowiązek współdziałania, ani nie jest on uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw. Co nader istotne na gruncie przedmiotowej sprawy, wspólnik cichy nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania powstałe w związku z wykonywaniem działalności gospodarczej przez wspólnika jawnego.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy Sąd stwierdził, iż zawarta przez strony przedmiotowej sprawy umowa spełniła wszelkie przytoczone powyżej a wypracowane przez orzecznictwo i doktrynę przesłanki umowy nienazwanej - umowy spółki cichej, w której powód (pozwany wzajemny) występował w charakterze wspólnika cichego, a pozwana (powódka wzajemna) w charakterze wspólnika jawnego.

Działalność gospodarcza zarejestrowana została na osobę pozwanej (powódki wzajemnej), która na zewnątrz występowała jako przedsiębiorca. Powód (pozwany wzajemny) natomiast wniósł wkład w postaci sfinansowania jej powstania, zakupu towaru i bieżących rozliczeń. Ponadto strony umówiły się co do podziału wypracowanych przez tę działalność zysków, które przypadły powodowi (pozwanemu wzajemnemu) jako wnoszącemu w praktyce 100% wkładu, pozwana (powódka wzajemna) zaś z tytułu uczestnictwa w przedsięwzięciu w roli przedsiębiorcy została zatrudniona w prowadzonym przez strony sklepie oraz otrzymywała z tego tytułu wynagrodzenie w wysokości 1.700 zł netto miesięcznie.

W związku z powyższym nie zasługiwało na podzielenie stanowisko pozwanej (powódki wzajemnej), iż działalność zarejestrowana na nią była faktycznie działalnością powoda (pozwanego wzajemnego) i to powód (pozwany wzajemny) zobowiązany jest do poniesienia kosztów tej działalności.

Swoje roszczenie o zwrot od powoda (pozwanego wzajemnego) kwoty 41.745,11 zł pozwana (powódka wzajemna) dochodziła w oparciu o przepisy:

art. 415 Kc (czyn niedozwolony);

art. 405 Kc (bezpodstawne wzbogacenie);

Zgodnie z art. 415 Kc statuującym odpowiedzialność natury deliktowej, kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Do przesłanek odpowiedzialności deliktowej należą zdarzenie (więc zachowanie, mogące przybrać formę zarówno działania jak i zaniechania), z którym system prawny wiąże odpowiedzialność na określonej zasadzie, oraz szkoda i związek przyczynowy między owym zdarzeniem a szkodą.

Brak którejkolwiek z tych przesłanek wyłącza odpowiedzialność sprawcy czynu. Zgodnie z ogólną zasadą prawa cywilnego wynikającą z przepisu art. 6 Kc, ciężar dowodu spoczywa na osobie dochodzącej roszczeń z tytułu czynu niedozwolonego, w przedmiotowej sprawie ciężar ten spoczywał wiec na pozwanej (powódce wzajemnej).

Powódka w toku postępowania starała się wykazać, iż padła ofiarą oszustwa ze strony powoda (pozwanego wzajemnego). Tak więc na powódce spoczywał obowiązek wykazania, iż w przedmiotowej sprawie spełnione pozostały przesłanki deliktowe odpowiedzialności powoda (pozwanego wzajemnego) w postaci zdarzenia (tj. zawinionego działania), oraz związku przyczynowego między owym zdarzeniem a doznaną przez powódkę szkodą.

Ustalenie bezprawności zachowania polega na zakwalifikowaniu czynu sprawcy jako zakazanego, na podstawie norm określonych przez system prawny. Ustawodawca w przepisie art. 415 Kc nie wskazuje zakresu tych norm. Doktryna i judykatura, wyznaczając bardzo szeroki zakres pojęcia bezprawności, kieruje się głównie dążeniem do zapewnienia naprawienia szkody w sytuacjach, gdy została ona wyrządzona zachowaniami powszechnie uznawanymi za naganne. Stąd za bezprawne należy kwalifikować czyny zakazane przez przepisy prawne obowiązujące w Polsce, bez względu na ich źródła.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy Sąd ocenił, iż pozwana (powódka wzajemna) nie wykazała, aby zachowanie powoda (pozwanego wzajemnego) nosiło znamiona czynu zabronionego, wobec czego Sąd odstąpił od badania pozostałych przesłanek odpowiedzialności deliktowej.

Jak zostało ustalone w przedmiotowej sprawie strony łączyła umowa spółki cichej, na podstawie której strony dążyły wspólnie do osiągnięcia korzyści majątkowych w postaci zysku z prowadzonej działalności gospodarczej, w zakresie którego strony dokonały uzgodnień w zakresie jego podziału. W ocenie Sądu w zakresie poczynionych przez strony ustaleń odnośnie zawartej umowy spółki cichej zabrakło postanowień dotyczących podziału ewentualnych strat, co stanowiło następnie zarzewie konfliktu, jaki zaistniał pomiędzy stronami a którego finałem jest przedmiotowy spór. Zgodnie z zawartą umową powód (pozwany wzajemny) działał jako wspólnik cichy a pozwana (powódka wzajemna) jako wspólnik jawny. Strony zawierając umowę wypełniły początkowo swoje obowiązki – powód (pozwany wzajemny) wniósł wkład, a pozwana (powódka wzajemna) zarejestrowała na siebie prowadzoną działalność gospodarczą. Obie strony dokonały powyższych czynności dobrowolnie, a pozwana (powódka wzajemna) jako że na nią zarejestrowana była działalność gospodarcza, swoim imieniem i nazwiskiem firmowała jej działalność, podpisywała faktury, dokumenty, zaciągała zobowiązania stanowiące źródło roszczenia wzajemnego. Powyższe uczyniła dobrowolnie i ze świadomością, iż to ona będzie w obrocie w stosunku do osób trzecich figurowała jako strona umów dostawy, najmu itp.. Sąd nie doszukał się w ustalonych okolicznościach stanu faktycznego jakichkolwiek znamion czynu zabronionego w zachowaniu powoda (pozwanego wzajemnego). W związku z powyższym żądanie przez pozwaną (powódkę wzajemną) odszkodowania nie zasługiwało, wobec braku spełnienia pierwszej z przesłanek odpowiedzialności deliktowej, na uwzględnienie, o czym na podstawie art. 415 Kc a contrario Sąd orzekł powództwo w tym zakresie oddalając, jak w pkt III sentencji wyroku.

Powyższe rozważania odnoszą się również do kolejnej z podstaw prawnych, na której pozwana (powódka wzajemna) oparła swoje roszczenia, a mianowicie na podstawie przepisu art. 405 Kc, zgodnie z którym kto to bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości (bezpodstawne wzbogacenie). Przesłankami bezpodstawnego wzbogacenia są wzbogacenie jednego podmiotu, zubożenie drugiego podmiotu, związek w postaci wspólnej przyczyny między wzbogaceniem a zubożeniem oraz bezpodstawność wzbogacenia. Są to przesłanki, które wystąpić powinny kumulatywnie.

Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w przepisie art. 6 Kc ciężar wykazania powyższych przesłanek spoczywał na pozwanej (powódce wzajemnej), która w ocenie Sądu nie sprostała powyższemu obowiązkowi. W szczególności pozwana (powódka wzajemna) nie wykazała aby powód (pozwany wzajemny) w wyniku zawartej umowy spółki cichej się wzbogacił jej kosztem, ani tym bardziej że miało to charakter bezprawny.

W toku postępowania w przedmiotowej sprawie zostało wykazane, czego w istocie pozwana (powódka wzajemna) nie kwestionowała, iż na podstawie zawartej przez strony umowy spółki cichej, powód (pozwany wzajemny) wniósł wkład polegający na poczynieniu inwestycji mających na celu rozpoczęcie działalności gospodarczej w formie pokrycia kosztów wszelkich formalności z tym związanych, zakupu towarów, opłacaniu w początkowym okresie kosztów najmu lokalu oraz składek na ZUS pozwanej (powódki wzajemnej) i pracownicy sklepu. Wprawdzie w toku postępowania podniosła, czemu powód (pozwany wzajemny nie zaprzeczał), aby z kasy prowadzonej działalności gospodarczej pobierał kwoty pieniężne, to jednak nie wykazała pozwana (powódka wzajemna), aby wskutek tych okoliczności aktywa powoda (pozwanego wzajemnego) wzrosły ponad kwotę dokonanych przez niego wydatków, a tym samym aby powód (pozwany wzajemny) się wzbogacił jej kosztem. Nadto zawierając umowę spółki cichej, decydując i zgadzając się na pełnienie roli wspólnika jawnego pozwana zgodziła się na występowanie wobec osób trzecich w charakterze przedsiębiorcy, a więc również w charakterze podmiotu wszelkich praw i obowiązków, a tym samym i zobowiązań z prowadzoną działalnością związanych, co wyklucza zastosowanie w przedmiotowej sprawy instytucji bezpodstawnego wzbogacenia – ponieważ nie sposób uznać, iżby zobowiązania, które pozwana (powódka wzajemna) jest zobowiązana w chwili obecnej spłacać, pozostawały wierzytelnościami powoda a tym samym, aby doszło w konsekwencji do zmniejszenia jego pasywów. Powyższe zatem wyklucza odpowiedzialność odszkodowawczą powoda (pozwanego wzajemnego) na zasadzie art. 405 Kc.

Wobec powyższego Sąd roszczenie powódki wywodzone w pozwie wzajemnym na podstawie wyżej wskazanych przepisów oddalił, o czym orzekł w pkt III sentencji wyroku.

Mając na uwadze powyższe, bezprzedmiotowym było badanie zarzutu przedawnienia złożonego przez stronę powodową. Jedynie na marginesie należy wskazać, iż w ocenie Sądu ani żądanie wypłaty odszkodowania ani zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia nie pozostają roszczeniami wywodzonymi w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, jak podnosił powód (pozwany wzajemny). Gdyby jednak uznać inaczej, lub gdyby uznać, iż powódka mogłaby zasadnie domagać się odszkodowania za szkodę (tj. przy zastosowaniu art. 118 Kc lub (...) Kc), rację miałaby strona powodowa, iż przynajmniej częściowo roszczenie pozwanej (powódki wzajemnej) byłoby przedawnione – chociażby porównując datę zakończenia przez strony prowadzenia wspólnej działalności oraz moment złożenia pozwu wzajemnego w niniejszej sprawie.

O kosztach postępowania – w odniesieniu zarówno do powództwa głównego jak i powództwa wzajemnego - Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 Kpc i art.108 § 1 Kpc, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu przy uznaniu, że strony, tj. powód (pozwany wzajemny) oraz pozwana (powódka wzajemna) przegrały proces w zakresie wniesionego przez siebie powództwa w całości.

Kierując się powyższą zasadą Sąd zasądził od powoda (pozwanego wzajemnego) na rzecz pozwanej (powódki wzajemnej) koszty procesu, na które składają się:

2.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego na podstawie § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013.461 j.t.);

opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł

o czym orzekł Sąd w pkt II sentencji wyroku,

oraz od pozwanej (powódki wzajemnej) na rzecz powoda (pozwanego wzajemnego) koszty procesu, na które składają się:

2.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego na podstawie § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t.);

opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

o czym orzekł Sąd w pkt. IV sentencji wyroku na podstawie wyżej cytowanych przepisów.

W pkt V sentencji wyroku na podstawie przepisów cytowanych powyżej Sąd przejął na Skarb Państwa część nieuiszczonych kosztów sądowych od wniesionego powództwa wzajemnego, od których mocą postanowienia z dnia 26 lutego 2014 r. pozwana (powódka wzajemna) została zwolniona.

Z/

1.  (...);

2.  (...)

3.  (...)

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Danuta Nowak
Podmiot udostępniający informację: Sąd Rejonowy Gdańsk-Południe w Gdańsku
Osoba, która wytworzyła informację:  Katarzyna Kazaniecka – Kapała
Data wytworzenia informacji: